Tevbe, haram işledikten sonra, pişman olup, Allahü teâlâdan korkmak, bir daha yapmamağa azmetmek, karar vermektir. Dünyada zarar hâsıl olmasından korkarak pişman olmak, tevbe olmaz. Çeşitli günah işliyenin bunlardan bazısında ısrâr ederken, bazısına tevbe etmesi, sahîh, geçerli olur.

Tevbeden sonra, günahı tekrâr işliyenin, tekrâr tevbe etmesi sahîh olur. Böylece, çok kere tevbe etmesi, sahîh olur. Büyük günahın af olması için, tevbe etmek şarttır. Beş vakit namaz ve Cum’a namazı, Ramezân-ı şerîf orucu, hac etmek, istigfâr etmek, büyük günah işlemekten sakınmak gibi ibâdetler, küçük günahların af edilmesine sebep olur.

Şartlarına uygun olarak tevbe edince, küfür ve günahlar muhakkak af olunur. Hacc-ı mebrûr, kazaya kalmış olan farzlardan ve kul haklarından başka günahların afına sebep olur. Şartlarına uygun olarak ve ihlâs ile yapılan hacca, (Hacc-ı mebrûr) denir

Bu ikisinin af olması için, kazaların ve kul haklarının ödenmesi de lâzımdır. Hac ile, farzı yapmamanın günahı af edilmez ise de, vaktinde yapmamanın, vaktinden sonraya bırakmanın günahı af edilir.

Hacdan sonra, farzları kaza etmeğe hemen başlamazsa, gecikdirme günahı tekrâr başlar ve zamanla katkat artar. Geciktirmek, büyük günahdır. Bunu iyi anlamak lâzımdır. “Hacc-ı mebrûr yapanın günahları af olur. Dünyaya yeni gelmiş gibi olur” hadis-i şerifi, kaza ve kul hakkından başka günahların af olacağını göstermektedir.

Resûlullahın “sallallahü aleyhi ve sellem” arefe gecesinde ve Müzdelifede, hâcıların günahlarının af edilmesi için yaptığı duâların da, böyle olduğu bildirilmişdir. Kaza ve kul haklarının da, afa dâhil olduğunu bildiren âlimler var ise de, bunlar, tevbe edip de kazadan ve ödemekden âciz olanlar içindir.

Hûd sûresinin yüzonbeşinci âyet-i kerîmesinde meâlen, “Hasenât, günahları yok eder” buyuruldu. Bu âyet-i kerîmeye, kazası yapılınca, af olurlar manası verilmişdir. Gıybet olunan kimsenin işitmesinden sonra üzülmesi de, bu gıybeti yapan için, ayrıca büyük günah olur. Bu günahın afına sebep olacak hasene, onunla helâllaşmaktır.